Ukrayna müharibəsi: Sübutlar Xarkovda kassetli sursatlardan geniş istifadə edildiyini göstərir

Amnesty İnternational təşkilatının yeni araşdırmasına görə, Rusiya Ukraynanın şimal-şərqindəki Xarkov şəhərində ayrı-seçkilik etmədən atışmalardan və geniş şəkildə qadağan olunmuş kasetli sursatlardan istifadə etməklə yüzlərlə dinc sakini öldürüb. Amnesty bildirib ki, o, Rusiya qüvvələrinin dəfələrlə 9N210/9N235 kaset bombalarından, həmçinin “səpələnən” döyüş sursatlarından – sonradan müəyyən vaxt intervalı ilə partlayan daha kiçik minaları atan raketlərdən istifadə etdiyinə dair sübutlar tapdığını bildirib.

BBC Xarkovdakı yaşayış məhəllələrində beş ayrı-ayrı dağılmış ərazilərə baş çəkib və kaset sursatları ilə əlaqəli fərqli, simmetrik dağılma effektinin sübutunu görüb. Çəkilmiş fotolar üç silah mütəxəssisinə göstərilib, onların hamısı zərbələrin mübahisəli silahlarla uyğun olduğunu söyləyib. “Həmin sursatlar kaset sursatlarındandır, bu, klassik imzadır”, – Human Riqhts Vatş təşkilatının silah bölməsinin baş tədqiqatçısı Mark Hizney bildirib. “Və bir şəkildə siz həmin sursatlardan birindən stabilizator üzgəcinin qalığını görə bilərsiniz” deyib.

Saytlardan birində bir sakin tərəfindən BBC-yə ötürülən CCTV görüntüləri bir-birinin ardınca yığılmış partlamaları göstərib – “kasetli silahdan gələn sursatların çox güclü göstəricisidir”, – Britaniya ordusunun keçmiş polkovniki və Kembric Universitetinin silah eksperti Hamiş de Bretton Qordon deyib. Kasset sursatları mübahisəlidir, çünki onlar havada partlayır və geniş bir əraziyə səpələnmiş şəkildə düşən kiçik bombalar toplusunu buraxır və mülki əhalini potensial təhlükə altına alır. Kiçik bombalar da ard-ardına  zərbə zamanı partlaya bilmir və gələcək illər üçün təhlükə yaradır. 120-dən çox ölkə silahların istifadəsini qadağan edən müqavilə imzalayıb – baxmayaraq ki, nə Rusiya, nə də Ukrayna imzalayan tərəf deyil. Xarkovda, Sənaye məhəlləsindəki yaşayış massivi və uşaq meydançası ətrafında aşkar edilən kasetli sursatların hücumu yerində, oyun meydançasının üç tərəfində üç ayrı zərbə ətrafında dağılma effekti görünüb.

İvan Litvınenkonun həyat yoldaşı Oksana tətil zamanı ağır yaralanıb və sonra dünyasını dəyişib. 40 yaşlı Litvınenko BBC-yə deyib ki, sursatlar partlayanda cütlük beş yaşlı qızı ilə oyun meydançasında gəzirdilər. Onların 14 yaşlı oğlu mənzillərində olub. “Birdən mən bir parıltı gördüm və ilk partlayışı eşitdim”, – Litvınenko bildirib. “Qızımı tutub ağaca sığındıq. Arvadım təxminən 5 metr aralıda idi, sadəcə yerə yıxıldı”. 41 yaşlı Oksananın kürəyinə, döş qəfəsinə və qarın nahiyəsinə keçən qəlpələr onun ağciyərlərini deşərək, onurğasını zədələyib. O, iki ay reanimasiyada olub, bazar gününə qədər, aldığı xəsarətlərdən və şəkərli diabetdən vəfat edənə qədər, Litvynyenko deyib. Onun ölümündən bir neçə saat sonra danışan Litviyenko, “Həkimlər onu bir neçə dəfə əməliyyat etdilər, lakin bədəni buna dözə bilmədi” deyib.  Litvynyenko “bir-birinin ardınca bir sıra partlayışlar, çoxlu bombalar” gördüyünü söyləyir.

Tətil zamanı mənzillərində olan digər iki sakin BBC-yə hücum baş verən zaman ardıcıl partlama səsləri eşitdiklərini söyləyib. 26 yaşlı Danya Volynets deyir: “Bir neçə dəqiqə ərzində partlayış səsləri eşidilirdi. Biz bayıra çıxanda yanan maşınları gördüm. Sanki hər şey yanırdı”.

53 yaşlı tibb bacısı Tetiana Ahayeva binasının qarşısında dayandığı zaman, sursatlar partlayıb. “Hər yerdə qəfil fişəng çoxlu sayda səsi eşidildi, ” o, bildirib. “Yerə yıxıldıq və sığınacaq tapmağa çalışdıq. Qonşumuzun oğlu, 16 yaşlı Artem Şevçenko hadisə yerindəcə həlak oldu. Onun sinəsində 1 sm enində deşik var idi. Atasının ombası sınıb və  ayağından qəlpə yarası alıb”.

Xarkov mərkəzi xəstəxanasının həkimləri bildiriblər ki, uşaq meydançasında baş verən dağıntıdan sonra gətirilən qurbanlar arasında qarın, döş qəfəsində və kürəyində nüfuz edən yaralar görüblər və 9N210/9N2-də tapılan 35 kasetli sursat qranul tiplərinə uyğun metal parçaları toplayıblar.

Industrialnıy məhəlləsinə edilən zərbə 700 kvadratmetr ərazidə partladılmış mərmi ən azı 9 mülki şəxsin ölümünə və 35 nəfərin yaralanmasına səbəb olub.

Xarkov şəhərinin Haribaldi küçəsində yerləşən başqa bir yaşayış binasında sursat binanın girişinə düşüb, iki yaşlı qadın həlak olub, bir nəfər isə ağır yaralanıb. Tetiana Bielova və Olena Sorokina çöldəki skamyada oturmuşdular ki, yaxınlıqda bir sursat partladı. Onlar binaya girmək üçün ayağa qalxdılar, lakin ikinci bir sursat birbaşa girişə düşdü və Bielova və onlarla birlikdə olan Tetiana adlı başqa bir qadın öldü. Sorokina partlayış nəticəsində hər iki ayağını itirib. Həmin vaxt binada olan 61 yaşlı sakin Nadia Kravçuk “Bir-birinin ardınca silsilə partlayışlar oldu” dedi. “Çıxdım və gördüm ki, burada üz üstü uzanmış 2 qadın var. Onların yanında isə hər iki ayağını itirmiş Lena var idi. O, “ayağımı itirmişəm” deyə qışqırırdı”.

Ümumilikdə, iki həftə ərzində xeyriyyə təşkilatı sahələrin araşdırıb və Xarkovda atılan 41 zərbə nəticəsində azı 62 mülki şəxsin həlak olduğu və 196 nəfərin yaralandığını bildirib. Onlar kasetli sursatların və idarə olunmayan raketlərin alış-veriş edən, ərzaq yardımı üçün növbəyə duran və ya sadəcə küçədə gedən insanları öldürməsinə dair sübutlar tapıblar. Amnesty-nin böhranla mübarizə üzrə baş müşaviri Donatella Rovera BBC-yə deyib: “Bu silahlar heç vaxt istifadə edilməməlidir”. “Onları dəqiq müəyyən etmək mümkün deyil. Onlar ərazi silahlarıdır. Onlar dağıdıcı təsirə malikdir və çoxlu mülki ölüm və yaralanmalara səbəb olur.” Rovera bildirib ki, silahdan istifadə “hüquqlu şəkildə mülki insanları hədəfə almaq deməkdir”. “Rusiya bu növ silahların təsirini bilmədiyini iddia edə bilməz. “Və onlardan istifadə qərarı mülki həyata tamamilə etinasızlığı göstərir.”

Rusiya daha əvvəl ABŞ-da kaset sursatlarından istifadə etdiyini təkzib etmişdi