Qlobal istiləşmə Arktikada evləri məhv edir: 5 milyon insan təhlükə altındadır

ArktikaŞimal qütbünün planetin digər hissələrinə nisbətən iki-dörd dəfə daha sürətlə isindiyini qeyd edən elm adamları 5 milyon insanın vəziyyətinin təhlükəli olacağını bildirirb.
Araşdırmada Şimal qütbündəki evlərin yox olmaq üzrə olduğu, istiləşən havanın isə, donmuş torpağın əriməsinə səbəb olduğu, bunun da evlərə, yollara və boru xətlərinə ziyan vurduğu bildirilib.
İctimairey.az “Nature Reviews Earth Environment” jurnalında dərc edilən araşdırmaya görə bildirir ki, Rusiya, Şimali Amerika və Skandinaviya da daxil olmaqla, Arktikanın əbədi buzlaqlarında yaşayan beş milyon insanın təhlükə altında olduğunu qeyd edib.
Hesabatda vurğulanıb ki, iqlim dəyişikliyi Arktikanın planetin qalan hissəsindən iki-dörd dəfə daha sürətli istiləşməsinə səbəb olur.
Arktikada çalışan elm adamları 2050-ci ilə qədər infrastrukturun 70 faizinin və kritik infrastrukturun 30-50 faizinin yüksək zərər riski altında olduğunu və bunun on milyardlarla dollara başa gələcəyini bildiriblər.
Tədqiqat iqlim dəyişikliyinin təbii dünya ilə yanaşı gündəlik həyatı da necə təhdid edəcəyini vurğulasa da, Alyaska sakini Kaare Sikuaq Erickson deyib: “Arktika icmalarının hamısı fərqlidir, lakin əbədi donda yaşayan hər kəs həqiqətən mübarizə aparır.”
Permafrost və ya tundra, iki ildən çox müddət ərzində daimi olaraq donmuş torpaq kimi təyin olunur, Kanada ərazisinin yarısı və Alyaskanın 80 faizi daxil olmaqla, şimal yarımkürəsinin quru səthinin təxminən dörddə birini əhatə edir.
Tədqiqatın tapıntılarında, istiləşmə temperaturunun parçaların çuxur əmələ gəlməsi, sürüşmə və sel kimi tez-tez gözlənilməz təhlükələrlə əriməsinə səbəb olduğu ifadə edilib.
Araşdırmanın aparıcı müəllifi Prof. “Həm strukturların özləri, həm də iqlimin istiləşməsi mövcud infrastrukturu və gələcək tikinti layihələrini təhdid edən donmuş torpaqların əriməsinə səbəb olur”, – Jan Hjort bildirib.
‘Binaların və magistral yolların təməllərinin qalxdığını görürsən’
“Təsəvvür edin ki, bir buz bloku üzərində yaşayırsınız və onu daim donmuş vəziyyətdə saxlamağa çalışırsınız” deyən Erickson, Alyaska icmalarının üzləşdiyi çətinlikləri təsvir edərək, “Siz qabarıqlıqları aşırsınız” deyibdi.
Arktikadakı şəhərlərin əksəriyyətinin Rusiyada yerləşdiyi vurğulanıb, araşdırmalar isə Rusiyanın donmuş torpaq üzərində tikilmiş bəzi şəhərlərində binaların 80 faizə qədərinin zədələndiyini göstərir.
Araşdırmaya görə, şimal yarımkürəsinin donmuş bölgələrində ən azı 120 min bina, 40 min km yol və 9500 km boru kəməri və uçuş zolağı var.