Azərbaycan – Qafqazın parlaq incisi
Qayser Navab: “Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanına düşən kimi anladım ki, məni unudulmaz macəra gözləyir”
Yaxın Şərq, Mərkəzi Asiya və Afrika üzrə beynəlxalq ekspert, Pakistan gənclərinin lideri, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Davamlı İnkişaf Məqsədlərinin müdafiəçisi və müstəqil jurnalist, Pakistan-Azərbaycan Məzunları Assosiasiyasının təsisçisi Qayser Navab “Xalq Cəbhəsi”nə Bakı səfəri təəssüratlarını bölüşüb.
O, qeyd edib ki, Azərbaycana səfərindən bir müddət keçsə də, xatirələr hələ də yaddaşımda təzədir. Deyib ki, uşaqlıqdan bəri adı “baycan” sözü ilə bitən bu heyrətamiz ölkəni ziyarət etmək arzusunda olub.
Ənənəvi xalçaların canlı rəngləri, manqalda cızıltılı kababların qoxusu və küçələrdə əks-səda verən muğam musiqisinin səsi – hamısı bu gözəl qardaş ölkədə gördüklərimi qələmə amağa tələsdirdi: “Yadımdadır, paytaxt Bakıya ilk dəfə gəldiyim zaman həyəcan və təşviş qarışmışdı. Mən bu yer haqqında çox eşitmişdim – Xəzər dənizinin sahilindəki neftlə zəngin metropol, parıldayan göydələnləri və qədim divarlı şəhər. Bütün bunlar məni Azərbaycan xalqının istiqanlılığına, qonaqpərvərliyinə hazırlaya bildi. İçəri şəhərin dar xiyabanlarını gəzərkən memarlığın mürəkkəb detalları – taxta qapılardakı naxışlı oymalar, məscid və məqbərələri bəzəyən rəngarəng mozaikalar diqqətimi çəkdi. Bu, hər daşın bir hekayəsi olan keçmiş dövrə geri addım atmaq kimi idi. Amma Azərbaycana səfərimi bu qədər yaddaqalan edən təkcə görməli yerlər deyildi. Yolda rastlaşdığım insanlar – məni çaya dəvət edən dükançılar, evlərində yeməyə dəvət edən ailələr, muğama olan sevgilərini mənimlə bölüşən musiqiçilər idi. Hər görüş uzunmüddətli təəssürat yaratdı və mənə xatırlatdı ki, səyahət təkcə yeni yerləri görmək deyil, həm də o yerləri vətən adlandıran insanlarla əlaqə yaratmaqdır”.
Q.Navab onu da vurğulayıb ki, amma Bakının dolanbac küçələrində azmaqdan və Azərbaycan qonaqpərvərliyinin hərarətini yaşamaqdan nə qədər həzz alırdısa, hələ araşdıracağı çox şey var idi. Qeyd edib ki, Abşeron yarımadasının qədim tarixi yerlərindən tutmuş Qafqaz dağlarının sərrast gözəlliyinə qədər Azərbaycan Avrasiyanın Cənubi Qafqaz regionunda yerləşən hər kəs üçün nəsə təklif edən ölkədir. Bu, qədim tarix və müasir şəraitin heyranedici qarışığıdır və onu turistlər üçün unikal bir məkana çevirir. Son illər Azərbaycana gələn turistlərin sayında davamlı artım müşahidə olunur və bu tendensiyanın davam edəcəyi gözlənilir. Ölkənin coğrafi göstəricisi, zəngin mədəni irsi, təbii gözəlliyi və müasir infrastrukturu yeni yerlər və təcrübələr kəşf etmək istəyən turistlər üçün ideal məkana çevirir: “Azərbaycana səyahətim uzun bir uçuşla başladı, lakin mən təyyarədən düşüb Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanına düşən kimi anladım ki, məni unudulmaz macəra gözləyir. Hava limanı müasir və geniş idi, parlaq döşəmələri və bol təbii işığın daxil olmasına imkan verən geniş pəncərələri var. Məni hava limanının işçilərinin gülər üzləri qarşıladı, onlar hər hansı sualım və ya narahatlığımla bağlı mənə kömək etməyə can atırdılar.
İlk dayanacağım İçərişəhər oldu. Bu YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilən dar xiyabanlar, gözəl məscidlər və qədim qala divarlarından ibarət labirintdir və Bakıya gələn hər kəsin mütləq görməli olduğu yerdir. Küçələrdə dolaşdıqca gözəl daş binalar və məni əhatə edən rəngarəng kirəmitli günbəzlərlə özümü keçmişə qədəm qoymuş kimi hiss etdim. İçərişəhərə səfərim zamanı ən təsirli görməli yerlərdən biri 12-ci əsrə aid heyrətamiz silindrik tikili olan Qız qalası oldu. Mən qüllənin zirvəsinə qalxdım və ətraf şəhərin və Xəzər dənizinin heyrətamiz mənzərələrini seyr etdim və bu qədim abidənin memarlıq gözəlliyinə heyran oldum. İçərişəhərdən yolumu Bakının göydələnləri və ən müasir arxitekturası olan müasir hissəsinə saldım. Başqa bir heyranedici nəfəs, şəhərin siluetinə hakim olan şüşə və polad binaların üçlüyü olan Flame Towers idi. Gecələr, qüllələr LED işıqların göz qamaşdıran ekranı ilə canlanır və millər uzaqdan görünən nəfəs kəsən bir mənzərə yaradır. Baş çəkdiyim digər müasir möcüzə görkəmli memar Zaha Hadidin layihəsi olan heyrətamiz mədəniyyət mərkəzi olan Heydər Əliyev Mərkəzi oldu. Binanın maye əyriləri və təmiz xətləri müasir dizaynın gücünə sübutdur və onun gözəlliyi və zərifliyi məni heyran etdi”.
Pakistanlı siyasətçi bildirib ki, lakin Bakının təsir edici müasir memarlığına baxmayaraq, özünü şəhərin qədim köklərinə cəlb etdi. 15-ci əsrə aid şah iqamətgahı olan Şirvanşahlar Sarayı mürəkkəb daş oyma işləri və dinc həyətləri ilə səyahətinin daha bir diqqət çəkən məqamı oldu. Sarayın ərazisini gəzərkən, sanki onu əhatə edən əsrlərin tarixi ruhuma sakitləşdirici təsir göstərmiş kimi, mən rahatlıq və əmin-amanlıq hiss etdi: “Mənim kimi təbiətsevərlər üçün Azərbaycan müxtəlif açıq havada fəaliyyətlər təklif edir, o cümlədən Qafqaz dağlarında gəzinti, qışda xizək sürmək və ölkənin bir çox milli parklarını və qoruqlarını kəşf etmək. Populyar istiqamətlərdən biri də müxtəlif flora və faunaya ev sahibliyi edən Abşeron Milli Parkıdır, həmçinin gəzinti yolları və piknik zonaları şəbəkəsidir.
Səfərimdə diqqət çəkən məqamlardan biri Qobustan Milli Parkındakı Palçıq vulkanlarını ziyarət etmək idi. Qaynayan palçıq hovuzlarının və tükürpədici qeyzerlərin sürreal mənzərəsini təsvir etmək çətindir, lakin bu, əvvəllər gördüyüm heç bir şeyə bənzəmirdi. Parkda həm də qədim Azərbaycan tayfalarının həyatına nəzər salan dünyanın ən qədim qayaüstü təsvirlərinə ev sahibliyi edir. Həvəskar bir oxucu kimi mən Bakıya səfərim zamanı Azərbaycan Milli Kitabxanası və Kitab Mərkəzinə baş çəkmək fürsətindən qaça bilmədim. Mən məyus olmadım: hər iki qurum gözəl memarlığı və təsirli kolleksiyaları ilə məni heyran etdi”.
Q.Navab zəngin Azərbaycan mətbəxindən də bəhs edib. Deyib ki, Azərbaycan mətbəxinin zəngin, rəngarəng və ləzzətli olduğunu eşitmişdi və bunu öz üzərimdə dadmağa can atırdı. İlk dişləmədən bilirdi ki, Azərbaycandakı yeməklər səfərimin əsas hissəsini təşkil edəcək: “Azərbaycanın mətbəxinə ölkənin Şərqlə Qərbin kəsişməsində yerləşməsi, eləcə də onun uzunmüddətli ticarət və mədəni mübadilə tarixi təsir edir. Bu, geniş çeşiddə yeməklər, ləzzətlər və fakturaları özündə əks etdirən unikal kulinariya ənənəsi ilə nəticələndi. Azərbaycanda olduğum müddətdə ənənəvi kabab və qutab, müxtəlif salatlar və xəmir xörəklərinə qədər hər təamı dadmışam. Ən sevdiyim yeməklərdən biri plov idi, adətən quzu əti, quru meyvələr və ədviyyatlarla hazırlanan doyurucu düyü yeməyi.
Azərbaycanlıların öz ölkələri və mədəniyyətləri ilə fəxr etmələri, eyni zamanda başqalarının mədəniyyətlərini öyrənməyə həvəs göstərmələri məni heyran etdi. Bu, mənşəyindən və milliyyətindən asılı olmayaraq insanları bir araya gətirmək üçün qonaqpərvərliyin qüdrətini xatırladan gözəl bir xatırlatma idi. Məni heyran edən məqamlardan biri də Azərbaycanın infrastrukturuna qoyulan investisiyaların və inkişafın səviyyəsi idi. Ölkənin limanları və hava limanları müasir və səmərəli idi, bu da malların ölkə daxilində və xaricə daşınmasını asanlaşdırırdı. Bundan əlavə, Azərbaycanı regionun digər ölkələri ilə birləşdirən yeni avtomobil yolları və dəmir yolları çəkilməklə, nəqliyyat şəbəkəsinin genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsinə ciddi diqqət yetirilirdi”.
Q.Nəvab deyib ki, Azərbaycanı ticarət üçün cəlbedici məkana çevirən digər amil onun Avropa və Asiyanın kəsişməsində strateji yerləşməsidir. Xəzər dənizinə və Qafqaz dağlarına çıxışı olan ölkə Şərq və Qərb arasında malların daşınması üçün etibarlı qapı mövqeyindədir: “Burada olduğum müddətdə iki ölkə arasında ticarət potensialını müzakirə etmək üçün yerli iş adamları və hökumət rəsmiləri ilə görüşmək imkanım oldu. Biz Pakistan tekstil və tikiş məmulatlarının Azərbaycana ixracı potensialından, eləcə də Azərbaycan neftinin və qazının Pakistana idxalı imkanlarından danışdıq. Biz həmçinin kənd təsərrüfatı, turizm və informasiya texnologiyaları kimi sənaye sahələrində birgə müəssisələrin yaradılması imkanlarını müzakirə etdik.
Bütövlükdə, Azərbaycana səfərim mənə ölkənin qlobal iqtisadiyyatda dinamik və inkişaf edən bir oyunçu kimi potensialına nəzər salmağa imkan verdi. Mən Azərbaycan və Pakistan arasında əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq imkanlarına dair həyəcan və Azərbaycan xalqının isti və qonaqpərvərliyinə dərin minnətdarlıq hissi ilə ayrıldım.
Və beləliklə, Azərbaycanda keçirdiyim dövr haqqında düşünəndə anlayıram ki, ən çox bəyəndiyim şey çəkdiyim fotoşəkillər və ya aldığım suvenirlər deyil, xatirələr və eşitdiyim hekayələrdir. Onlar xatırladır ki, hətta bəzən bölünmüş hiss olunan dünyada hamımız ortaq bir bağı paylaşırıq – evlərimizə, mədəniyyətlərimizə və adət-ənənələrimizə olan sevgini”.