Bildiyiniz hər şeyi unudun! Yeni analiz dünyanı heyrətə gətirdi. – FOTO

 Marsdan gələn asteroidin yeni analizi Günəş Sistemində planetlərin əmələ gəlməsi haqqında bildiyimizi dəyişə bilər.

Tapıntılar erkən Mars atmosferinin mənşəyi və tərkibi ilə bağlı suallar doğurur. Marsın içindən gələn qədim meteoritin yeni təhlili Yer, Venera və Mars kimi qayalı planetlərin hidrogen, karbon, oksigen və azot kimi elementləri necə əldə etdiyinə dair ümumi fərziyyə ilə ziddiyyət təşkil edir.

Kaliforniya Davis Universitetindən Sandrine Peronun verdiyi açıqlamada, indiyə qədər əsas inancın planetlərin bu elementləri helium kimi nəcib qazlarla birlikdə gənc ulduzun ətrafındakı dumanlıqdan əldə etmələri olduğunu söyləyib. Alimlər hesab edirdilər ki, bu planetlərin əmələ gəlməsinin ilkin mərhələlərində ərimiş qaya kürələri olduqları halda, hidrogen, karbon, oksigen, azot kimi elementlər, eləcə də inert qazlar maqma okeanında həll olmuş və sonra yenidən atmosfer daxil olmuşlar.

 4 milyon il çəkib

Alimlər düşünürdülər ki, xondritik meteoritlər daha sonra bu gənc planetlərə çarparaq, daha çox uçucu materiallar əmələ gətirib. Atmosferdəki qazların əsasən meteoritlərdən gəldiyi düşünülürdü, tədqiqatçılar isə, planetin içindəki uçucu elementlərin günəş dumanlığının tərkibi və ya günəş və meteoritlərlə əlaqəli uçucu maddələrin qarışığını əks etdirdiyinə inanırdılar. Alimlərin fikrincə, iki mənbə (günəş və xondritik) nəcib qazların, xüsusən kripton izotoplarının nisbətləri ilə fərqlənə bilər. Bununla belə, cümə axşamı elmi jurnalda dərc edilən yeni araşdırmada, meteoritlərin uçucu elementləri əmələ gələn planetlərə əvvəllər düşünüldüyündən çox daha əvvəl və dumanlıqların mövcud olduğu müddətdə gətirdiyini müəyyən edildiyini əks etdirib.

Tədqiqatda alimlər Marsdan gələn meteorit nümunələrini xüsusi olaraq qiymətləndiriblər, onların dediyinə görə, planet nisbətən tez əmələ gəldiyi üçün “xüsusi maraq doğurur”. Marsın formalaşması 50-100 milyon il çəkən Yerlə müqayisədə Günəş sisteminin doğulmasından təxminən 4 milyon il sonra bərkidiyi görünür.

1815-ci ildə Fransanın şimal-şərqində Yerə düşən Chassiqny meteoritinin fraqmentləri araşdırılıb. Bu nadir və qeyri-adi bir nümunədir, çünki Qırmızı Planetin içini təmsil edir. Tədqiqatçılar meteorit nümunələrində kripton elementinin çox az miqdarını və onun müxtəlif formalarını təhlil edərək, qayadakı elementlərin mənşəyini aşkar edə biliblər. Onlar tapıblar ki, meteoritdəki Kripton elementinin müxtəlif formaları günəş dumanlığına deyil, xondritik meteoritlərə uyğun gəlir

ƏNƏNƏVİ DÜŞÜNCƏ TƏRZİ

Alimlər bu nəticələrə əsaslanaraq deyirlər ki, Marsın atmosferi sadəcə qazı mantiyadan çıxarmaqla əmələ gələ bilməzdi, çünki bu yolla xondritik tərkib yaranacaq. Bunun əvəzinə, elm adamları deyirlər ki, meteoritlər uçucu elementləri əmələ gələn planetə əvvəllər düşünüldüyündən, daha çox erkən gətirərək, dumanlığın mövcudluğunda “şərti düşüncəni tərsinə çevirib”. Tədqiqatçılar deyirlər ki, maqma okeanı soyuduqdan sonra, daxili xondritik qazların atmosfer günəş qazları ilə əhəmiyyətli dərəcədə qarışmasının qarşısını almaq üçün, planet günəş dumanlığından atmosfer əldə etmiş olmalıdır.

ONUNLA YENİ SUALLAR ORTAYA ÇIXDI

Nəticələr həmçinin göstərir ki, Marsın böyüməsi günəş dumanlığı dağılmadan əvvəl tamamlanıb və atmosfer kripti, ehtimal ki, yerin altında və ya qütb buzlaqlarında sıxışaraq qorunub saxlanılmalıdır.

Dr. Peron izah edib: “Marsın kripton daxili tərkibi demək olar ki, tamamilə xondritikdir, lakin atmosferi günəşə əsaslanır. Bu, çox fərqlidir”, – Araşdırmanın həmmüəllifi Sujoy Mukhopadhyay, “Bizim işimiz Marsın daxili hissəsindəki xondritik qazlara açıq şəkildə işarə etsə də, bu, həm də Marsın ilk atmosferinin mənşəyi və tərkibi ilə bağlı bəzi maraqlı suallar doğurur” deyib.

 NASA ÖZ ZİBİLİNİ MARSDA GÖSTƏRİB

NASA “Perseverance Mars rover” tərəfindən çəkilmiş, agentliyin kosmos tullantılarının Qırmızı Planetin səthindəki qayaya ilişdiyini göstərən yeni fotolar yayımlayıb. Amerika Kosmik Agentliyi şübhələnir ki, sözügedən qalıqlar 18 fevral 2021-ci ildə Mars atmosferinə enərkən zonddan ayrılmış ola bilər. Termal qalıq parçasının roverin eniş mərhələsindən qalan ola biləcəyini düşünən NASA, “2021-ci ildə eniş günü məni yerə endirən raketlə işləyən reaktiv mühərrikdir” yazıb. NASA-nın məlumatına görə, bu, “sürpriz tapıntıdır”, çünki roverin faktiki enişi təxminən 2 km məsafədə baş verib. Amerika Kosmik Agentliyi bu parlaq folqanın roverin Qırmızı Planetə alovlu enməsi zamanı temperaturu idarə etmək üçün, istifadə edilən termal örtük materialının bir hissəsi olduğunu söyləyir.