Taliban bütün beynəlxalq platformalarda “əhatəli hökumət” qurmaq çağırışlarına qulaq asmaq istəmir

Milli barışığı təmin etmək üçün, “Moskva formatı” çərçivəsində 2017 -ci ilin aprelində başladılan Əfqanıstanla bağlı danışıqların üçüncü mərhələsi, Rusiyanın himayəsi altında gedən bütün danışıqlar prosesinin yenidən başlaması idi. 2018 -ci ilin Noyabr ayında keçirilən və sonra üç ilr görüşülməyən mərhələdən sonra, əsas partiyalardan biri – Prezident Əşrəf Qaninin hökuməti – fəaliyyətini dayandırdı və digər əsas tərəfin – Taliban hərəkatının rolu dramatik şəkildə dəyişərək azaldı.

İlk dəfə olaraq, Taliban Moskvada silahlı müxalifət olaraq deyil, Kabildə yeni bir hökumət olaraq – beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən hələ tanınmayan, lakin tanınmaq istəyi ilən danışıqlarda iştirak edib.
Üçüncü mərhələ görüşündə, əvvəlki kimi Əfqanıstanın qonşuları və bölgə oyunçuları da qatılmışdı. Siyahıya Rusiyadan başqa Çin, Pakistan, İran, Hindistan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Tacikistan və Türkmənistan daxil idi. Əvvəlki görüşlərdən fərqli olaraq, bu ilin avqust ayının ortalarında, Talibanın Əfqanıstanda hakimiyyəti zorla ələ keçirməsinin sona çatması, “Moskva formatı” çərçivəsində görülən bütün işləri ləğv etməklə, sıfırdan başlaması lazım idi.

Bu səbəbdən, əhəmiyyətsiz və son illərdə Əfqanıstan tərəfdən əvvəlki danışıqlar prosesində ölkədəki silahlı qarşıdurmanı daha da gücləndirən şəxslər Moskvada növbəti dəfə peyda oldu. Hazırkı danışıqlarda nə keçmiş prezident Həmid Kərzai, nə də Əfqanıstan Milli Barışıq Ali Şurasının rəhbəri Abdullah Abdullah iştirak etməyib. Həm də, nə Dohadakı Taliban siyasi ofisinin keçmiş rəhbəri (və hazırda xarici işlər nazirinin müavini) Şera Məhəmməd Abbas Stanikzai (2018 -ci ilin noyabrında Rusiya paytaxtına gələn Taliban hərəkatının ilk nümayəndə heyətinə rəhbərlik edirdi), nə də əfsanəvi molla, hazırda Baş nazirin müavini Əbdül-Qani Baradar (2019-cu ilin may ayında Moskvaya səfər edən nümayəndə heyətinə rəhbərlik edir) iştirak etmirdi.
Bu görüşdəisə, Taliban nümayəndə heyətinə Baş nazirin digər müavini Əbdül-Salam Hənəfi başçılıq edirdi. Bundan əlavə, Xarici İşlər Nazirliyinin yeni rəhbəri Əmir Xan Muttaki də bura daxil edilmişdi.
Əvvəlcədən aydın idi ki, Moskva görüşünün yeni mərhələsinin əsas intriqası onun iştirakçılarının Əfqanıstanda inklüziv hökumətin qurulması ilə bağlı qərarı sıfırdan dəyişə bilməyəcəyi idi.
Yəni, təkcə Taliban hərəkatını təşkil edən puştun çoxluğunu deyil, həm də ölkədə yaşayan milli azlıqlar – taciklərin, özbəklərin, xəzarələrin yeni Nazirlər Kabinetində yer almasıdır.

Prezident Qani devrildikdən sonra, milli barışığa əngəl olan əsas səbəb, əhatəli hökumət kabineti məsələsi idi. Son iki ay ərzində müxtəlif beynəlxalq platformalarda eşidilən bütün əfqanıstanları təmsil etmək üçün, yeni hökumətin davamlı çağırışlarına baxmayaraq, Taliban bu məsələ üzrə çox qətiyyətlidir və yalnız öz nümayəndələrindən müvəqqəti hökumət qurub. Buna cavab olaraq, ölkənin şimalında partizan döyüş taktikasına başlanıldı və silahlı müqavimət formalaşdırıldı.

Esmira ŞÜKÜROVA İctimairey.az