İranın Azərbaycana qarşı daha bir məkri
İran hakimiyyəti və fars şovinist dairələrinin Azərbaycan türklərinin milli-mədəni haqlarının təmin edilməsinə münasibəti necədirsə, mədəni abidələrinə, tarixinə də münasibəti eynidir.
Bu sözləri Axar.az-a Orta Doğu Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Sədrəddin Soltan Güney Azərbaycandakı abidələrin məhvi ilə bağlı danışarkən deyib.
O bildirib ki, güneydə bütün ərazilərdə yer adları, coğrafi və tarixi adlar farslaşdırılır:
“Farslaşdırılmayan adlar isə eybəcər hala salınır. Bununla da Azərbaycan tarixi saxtalaşdırılır. İranda əsas hakim fikirlərdən biri guya Azərbaycan türklərinin indi İran adlanan coğrafi məkana gəlmə olduğunu bəyan etməkdir. Bu fikrin gerçək olduğunu beynəlxalq aləmə və İran cəmiyyətinə qəbul etdirməyə çalışırlar. Ona görə də tarixi yer adları dəyişdirilir, mədəniyyət nümunələrimiz dağıdılır. Buna Təbriz ətrafındakı Qoç abidələrini misal göstərmək olar. 1990-cı illərdə abidələrin buynuz hissəsində qızıl olduğunu bəhanə edərək, qədim tarixə malik olan bu abidəni dağıtdılar. Qoç abidələri isə türklərə aiddir – bu ərazilərdə qədim türklərin yaşadığını təsdiqləyirdi. Yaxud da Ərk qalasının ətrafında dini məqsədlə tikinti həyata keçirərək, abidəni gözdən salmağa çalışdılar. Bu, Ərkin tarixini və aid olduğu dövrü təhrif etmək deməkdir. Elə islamla bağlı abidələrin – Göy məscidin, yaxud başqa yerlərdəki məscidlərin dağıdılması da dediklərimin sübutudur. Miyanədə Qaplan dağın zirvəsində Qız qalası var. Qalanın qapıları baxımsız olduğundan əcnəbilər tərəfindən oğurlanıb. Zəncanda, Ərdəbildəki qalalar, digər yerlərdəki kurqanlardan da danışmaq olar. Qızılaxtaranlar bunları dağıdıb, oradakı tarixi yaddaşdan silməyə çalışıblar”.
Sədrəddin Soltan Güney Azərbaycandakı alban kilsələrinə də rejimin eyni münasibəti sərgilədiyini bildirib:
“Azərbaycan bir zamanlar xristian dininə sitayiş edib. Bizdə olduğu kimi, o ərazilərdə də alban kilsələri olub. İran hakimiyyəti həmin kilsələri erməni kilsəsi kimi qeydiyyata alıb. Bunları ermənilər öz kilsələri hesab edirlər. İranda çox sayda erməni yaşamayıb ki, bu qədər də kilsəsi olsun. Son dövrlərdə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkarlanan abidələri də farslar öz istədiyi kimi tədqiq edir. Bu addımlar türkün tarixini silməyə xidmət edir. Azərbaycanın İranla birgə tarixin araşdırılması istiqamətində hansısa müqavilə, yaxud sənəd imzalaması məqsədə uyğun olar. Mədəni və tarixi abidələrin varlığı Güney Azərbaycan türkünün milli varlıq şüuruna müsbət təsir edən amildir. Fikrimcə, İran fars-şovinizminin hədəflərindən biri oradakı azərbaycanlıları manqurtlaşdırmağa çalışmaqdır”.
Güney azərbaycanlı araşdırmaçı-yazar Qacarlardan qalan tarixi abidələrin daha çox vandalizmə məruz qaldığını vurğulayır:
“Qacarlardan yadigar qalan tarixi abidələrin dağıdılması siyasəti Pəhləvilər dövründə də məqsədli şəkildə aparılıb. Çünki Qacardan heç nə nişanə saxlamaq istəməyiblər. Yalnız Tehranda Qacarlar dövrünə aid bəzi abidə və saraylar var ki, onları qismən saxlayıblar. Amma Təbrizdə olan abidələri tamamilə yox ediblər. Əlimizdə olan köhnə video və şəkillər bu abidələrin bir vaxtlar mövcud olduğunu təsdiqləyir. Dərsliklərdə, kitablarda tariximizi uydurub, saxtalaşdırdıqları üçün dəlilləri – abidələri yox edirlər. Məsələn, Miskinşəhrdə bir tarixi abidə vardı. Təbriz yaxınlığında tarixi qəbiristanlıq olan bu abidənin daşları çox önəmli idi. Əski çağlara aid olan bu abidə olduqca əhəmiyyətli və əzəmətli bir yer hesab olunurdu. Abidə məscidi, hamamı, kitabxanası, teatr salonu ilə birgə böyük bir kompleksdən ibarət olub. Bu nəhənglikdə tarixdən indi sadəcə darvazalar qalıb. Ətrafını isə sitayiş etmək üçün dini məkana çeviriblər. Qaraqoyunlulardan yadigar qalan Təbrizdəki Göy məscid də eyni aqibəti yaşadı. Ətrafında alış-veriş mərkəzi yaratdılar. Yaxud Təbriz bazarı… UNESKO-nun siyahısına salınıb, amma dəfələrlə orada yanğınlar baş verib. Hələ bu Təbrizdir və bazar dünya camiəsinin diqqətindədir. Görün, gözdən uzaq şəhərlərdəki abidələrin vəziyyəti necə acınacaqlıdır. Gözdən pərdə asmaq üçün bir-iki abidəni nümunə üçün qoruyublar, amma bütövlükdə bizim abidələr qorunmur. Bu böyük bir fəlakətdir. Məqsədli şəkildə edirlər ki, taiximizi unudaq”.