Dünyanın hələ də xəyal edə bilmədiyi Çinin 10 elmi nailiyyəti

Çin texnologiyası 2022-ci ildə interneti və kosmosu fəth edəcək

Ötən 2021-ci il dünya texnoloji Olimpində birinci yeri inamla təmin edən Çinin ən mühüm elmi nailiyyətləri ili oldu.

Çinin ən böyük şirkəti enerji nəhəngi State Grid olub və illik gəlirinə görə Apple-ı geridə qoyub. Ən böyük Çin şirkətləri arasında elektronika istehsalçıları Huawei, Xiaomi və Lenovo da var. “Böyük üçlüyün” ümumi gəliri 226 milyard dollar təşkil edib. Bu, Peru və ya Yeni Zelandiya kimi ölkələrin iqtisadiyyatının həcmi ilə müqayisə oluna bilər.

Çinin “rəqəmsal” nəhənglərinin gəlirləri yalnız Çin istehsalı olan, hər bir qadcetə daxil edilən yeni elmi və texnoloji nailiyyətlər hesabına artacaq.

Çin riyaziyyatçıları öz dövrlərini 10 milyard dəfə qabaqlayırlar

Çinin nüfuzlu elmi nəşri CNbeta 2021-ci ildə ölkənin 10 əsas elmi nailiyyətini dərc edib. Buraya yaxın illərdə adi hala çevriləcək inkişaflar – aşağı temperaturlu optik nanoliflər, kvant hesablamaları daxildir.

Kvant kompüterlərinin inkişafı müxtəlif ölkələrdə texnoloji inkişafın ən mühüm məqsədlərindən biri hesab olunur. Keçən il isə, bu istiqamətdə sıçrayış edən Çin oldu.

“Advances in Science” beynəlxalq jurnalı Hərbi Elmlər Akademiyası, Sun Yat-sen Universiteti və digər qurumların bir qrup alimi tərəfindən aparılan tədqiqatın nəticələrini dərc edib. Onlar müxtəlif qrafik nəzəriyyəsi məsələlərini həll etmək üçün, kvant alqoritmlərini həyata keçirməyə qadir olan, proqramlaşdırıla bilən silikon əsaslı optik kvant hesablama çipini təqdim ediblər.

İstifadəçilər üçün, bu çox şey deməsə də, əsas odur ki, belə çiplər əsasında yaradılmış superkompüterlər insan biliyinin müxtəlif sahələrində verilənlərin yüksək sürətli emalı üçün, istifadə oluna bilər.

May ayında Çin Elm və Texnologiya Universitetinin professoru Pan Jianveinin rəhbərlik etdiyi komanda böyük qədim Çin riyaziyyatçısı Zu Çonçjinin adını daşıyan kvant hesablama prototipini uğurla inkişaf etdirib. Eramızdan əvvəl V əsrdə yaşayaraq astronomiyanın həndəsəsinin inkişafını minilliklər gözləyirdi. Zu Chongzhi π sayını yeddinci onluq yerə qədər dəqiqliklə hesabladı – eyni dəqiqliyi təxminən səkkiz əsr ərzində təkrarlamaq mümkün olmayıb.

Chonqzhi öz dövrünü qabaqladığı kimi, onun çinli varisləri də kvant kompüterinin yaradılması ilə Çinin texnoloji sıçrayışının əsasını qoydular.

Yeni kvant kompüterlərinin hazırda dünyada mövcud olan ən güclü superkompüterlərdən 10 milyard dəfə sürətli olduğunu söyləmək kifayətdir. Bu hesablama sürətindən hər yerdə istifadə edə bilərsiniz – hava proqnozundan tutmuş, hərbi hesablamalara qədər.

Çin mühəndisləri internetin kvant gələcəyini yaxınlaşdırırlar.

Aprel ayında Milli Elm və Texnologiya Universitetindən Li Chuanfenq və Zhou Zongquan başçılıq etdiyi tədqiqat qrupu, yeni məlumat anbarlarının yaradılmasında irəliləyiş əldə edib. Çin alimləri optik yaddaş tutumuna görə, alman mühəndislərinin 2013-cü ildə müəyyən etdiyi dünya rekordunu 1 dəqiqə yaxşılaşdıra biliblər. Bu, bizi həqiqətən sonsuz tutuma malik kvant sabit diski yaratmağa yaxınlaşdırır.

İndi informasiyanın əsas daşıyıcısı işıqdır, vakuumda sürəti sonludur. Beynəlxalq akademik ictimaiyyətin məqsədi nəhəng həcmdə informasiyanın saxlanmasını təmin edəcək, işıq sürətini tam “dayanacaq”a qədər “azaltmaq”dır.

Kvant yaddaşının saxlama vahidi qubitdir ki, bu da öyrəşdiyimiz kompüterlərdəki bitə bənzəyir. Əsas fərq ondan ibarətdir ki, bir bit ikili ola bilər və bir qubit eyni anda müxtəlif dəyərləri qəbul edə bilər.

Gələcəyin İnternetinin kvant versiyası üçün uzun müddətdir ki, fərdi kvant kompüterlərinə foton mübadiləsi yolu ilə uzun məsafələrdə əlaqə saxlamağa imkan verəcək bir model var.

Problem ondadır ki, fotonlar uzun fiber optik kabellər üzərindən ötürüldükdə itirilir. Adi fotonlar üçün, bu problem deyil, çünki şəbəkə avadanlığı sadəcə olaraq, onları müəyyən məsafədən ölçə, təkrar ötürə bilir. Lakin kvant dolaşıqlığı vəziyyətində olan fotonlar üçün, onları ölçmək və ya gücləndirmək cəhdi, onların kvant vəziyyətini dəyişir.

İndi Çin alimləri fotonları kvant yaddaşında – kvant U-diskində necə saxlamağı öyrəniblər. Bu qeydə alınmış məlumat sonra fiziki olaraq, kvant kompüterləri arasında ötürülə bilər.

 Çinin “Cənnət Gözü” artıq bütün bəşəriyyət üçün əlçatandır

Çin alimləri kosmosun tədqiqi sahəsində də irəliləyiş əldə ediblər. Aprel ayında Çin “Səma Gözü” kimi tanınan dünyanın ən böyük radio teleskopunu dünyaya açdı. 2016-cı ildə tikilib və o vaxtdan yalnız dövlət ehtiyacları üçün istifadə olunub. İndi dünyanın istənilən qurumu kosmik obyektlərin müşahidələrinə giriş üçün, Pekinə ərizə göndərə bilər.

Radioteleskopun güzgü diametri 500 metrdir. Radioteleskoplar prinsipcə adi optik teleskoplara bənzəyir: qəbuledicinin diametri nə qədər böyükdürsə, o, bir o qədər çox elektromaqnit dalğalarını aşkar edə bilir. Belə ki, Çinli “Cənnət Gözü” kainatdan gələn ən zəif radiosiqnalları belə izləyə bilir.

Çin alimləri 5 illik əməliyyat ərzində radioteleskop sayəsində 500-dən çox pulsarı aşkarlaya biliblər. Sky Eye-nin yaradılması Çində bir sıra sənaye sahələrinin – antena istehsalı texnologiyası, mikrodalğalı elektronika texnologiyası, robot texnikası və kilometr diapazonunda yüksək dəqiqlikli dinamik ölçmələrin inkişafına təkan verdi.

İndi bütün bu nailiyyətlər qlobal insan dühası üçün açıqdır.