Tarixi ədalət gec-tez öz sözünü deyir

Zəfər tariximizin ən önəmli səhifələrindən biri də Ağdam rayonunun işğaldan azad edilməsidir. Həmin tarixi gündən artıq 5 il ötür. Bu gün Ağdam Şəhəri Günüdür. Noyabrın 20-si Ağdama yeni həyatın qayıtdığı gündür. Yerli və beynəlxalq mətbuatda “Qafqazın Xirosiması” kimi adlandırılan bu şəhər Azərbaycanın 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığı parlaq qələbə nəticəsində bir güllə atılmadan düşmən tapdağından azad olunub, erməni işğalçılarından təmizlənib. Bunun özü də fenomenal hadisədir, dünya hərb tarixində nadir təsadüf edilən misilsiz qələbə nümunələrindən biridir. Müharibəni böyük ölçüdə uduzan və 10 noyabr 2020-ci il tarixində kapitulyasiya sənədinə – Üçtərəfli Bəyanata imza atan Ermənistan Ağdamı və Kəlbəcəri döyüşsüz tərk etməyə məcbur oldu. Bu, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusunun və Azərbaycan diplomatiyasının erməni faşizminə vurduğu ən böyük zərbələrdən biri oldu.

Ermənilər işğal dövründə Ağdamı tamamilə viran qoymaqla Azərbaycan xalqına qarşı misli görünməmiş vəhşiliyə, vandalizmə yol vermişdi. İşğalçı Ermənistan 27 il davam edən işğal müddətində Ağdamda çoxsaylı müharibə cinayətləri törətmişdi. Ağdam rayonunda bir dənə də olsun salamat bina qalmamışdı. Büsbütün dağıdılmış Ağdam şəhəri erməni vəhşiliyinin real şahidinə çevrilmişdi. Ermənilərin törətdiyi vəhşiliklər nəticəsində Ağdam rayonunda 74 məktəb, 271 mədəniyyət evi, 67 idarə və dünyada bənzəri olmayan nadir Çörək muzeyi, teatr binası və muğam mərkəzi məhv edildi. Məscidlər və qəbristanlıqlar, tarixi abidələr dağıdıldı. Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı Ağdamın müdafiəsi uğrunda aparılan ağır döyüşlər 42 gün davam etdi. Lakin Yeltsin Rusiyasının hərbi dəstəyinə və beynəlxalq havadarlarına arxalanan təcavüzkar Ermənistanın 1993-cü il 23 iyul tarixində Ağdamın 90 kəndini və rayon mərkəzini işğal etməsi nəticəsində 128 min insan öz doğma yurdundan didərgin oldu, minlərlə sakin yaralandı, itkin düşdü, 6 mindən artıq soydaşımız şəhadətə qovuşdu. Beləliklə, Ağdam hərb tariximizə ən çox şəhid vermiş rayon kimi düşdü. İşğal edilmiş digər rayonlarımızın sakinləri kimi Ağdamdan köçkün düşmüş əhali də uzun illər boyu ağır məcburi köçkünlük həyatını yaşamalı oldu.

İşğal illərində Ermənistanın Cenevrə Konvensiyalarından irəli gələn tələbləri pozaraq Ağdamda tarixi abidələri dağıtması, mədəni irsi məhv etməsi, coğrafi adları dəyişdirməsi, mülki əmlakı talan edərək yaşayış məntəqələrini viran qoyması sonda bu ərazinin dünya mediasında “Ruhlar şəhəri” adlandırılması ilə nəticələndi. Dağıntıların miqyası və vandalizmin sərhədsizliyi Ermənistanın məqsədinin yalnız hərbi təcavüzlə ərazi qazanmaq deyil, həm də Azərbaycan xalqına ağır mənəvi-psixoloji zərbə vurmaq olduğunu açıq şəkildə nümayiş etdirirdi. Həmin vaxt ermənilər Ağdam şəhərini tamamilə xarabalığa çevirməklə dünya tarixinə vandal toplum kimi düşəcəklərini bəlkə də heç təsəvvürlərinə belə gətirmirdilər. Lakin tarixi ədalət gec-tez öz sözünü deyir.

2020-ci ildə Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin həyata keçirdiyi uğurlu əməliyyatlar nəticəsində düşmənin Ağdamdakı qüvvələri yarımmühasirə vəziyyətinə düşdü. Bu da Ermənistan ictimaiyyətində və hərbi-siyasi rəhbərliyində böyük çaxnaşmanın yaranmasına səbəb oldu. Azərbaycan Ordusunun döyüş gücü və İlham Əliyevin çevik diplomatiyasının regionda yeni hərbi reallıq yaratması nəticəsində ağır hərbi məğlubiyyətə və xeyli itkilərə məruz qaldığını dərk edən Ermənistanın rəhbərliyi sonda kapitulyasiya aktını imzalamağa məcbur oldu. 2020-ci il noyabrın 10-da Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın və Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin 2020-ci ilin noyabrın 10-da imzaladıqları Üçtərəfli Bəyanata uyğun olaraq həmin il noyabrın 20-də Ağdam rayonunun işğal altında olan əraziləri döyüşsüz olaraq Azərbaycana qaytarıldı. Bu hadisə həm insan tələfatının qarşısını aldı, həm də tarixi ədalət bərpa olundu. 27 illik işğalın bitməsi, Ağdam şəhərinin qəsbkarlardan tamamilə azad edilməsi Ağdamın ən yeni tarixinin başlanğıc səhifəsi kimi yaddaşlara həkk olundu.

Prezident İlham Əliyev 2020-ci il noyabrın 23-də Ağdam şəhərində Dövlət Bayrağını ucaldaraq bəyan etdi ki, “artıq Ağdam üçün yeni dövr başlayır, biz Ağdam şəhərini bərpa edəcəyik, bütün kəndləri bərpa edəcəyik. Heç kimdə bu haqda şübhə olmasın. Biz elə bir şəhər quracağıq, elə bir Ağdam quracağıq ki, bütün dünya üçün örnək olacaq”. Dövlət başçısının bu vədi bu gün əyani təsdiqini tapmaqdadır. Azad edildikdən sonra genişmiqyaslı yenidənqurma və bərpa işlərinə start verilən Ağdamda son beş ildə həqiqətən də yeni dövrün, yeni inkişaf mərhələsinin başlandığını görürük. Mən yenidən qurulmaqda olan Ağdama bir neçə dəfə səfər etmişəm. Dağıntıların miqyası və qorxunc görüntüləri ilə vaxtilə Xirosima ilə müqayisə olunan Ağdam indi sürətlə dirçəlir və dəyişir. 2021-ci ildən etibarən şəhər yeni Baş Plan əsasında inşa olunur.

Beləliklə, hazırda Ağdam Böyük Qayıdışın ən uğurlu ünvanlarından birinə çevrilib. Ağdama gələn xarici qonaqlar burada işğal illərində vandalizmə məruz qalmış çoxsaylı yaşayış məntəqələrini və hazırda Azərbaycan dövləti tərəfindən aparılan genişmiqyaslı bərpa-quruculuq işlərini əyani müqayisə etmək imkanı qazanır və kimin kim olduğunu bir daha yaxından tanıya bilirlər. Bu gün Ağdamda aparılan yenidənqurma işləri erməni vandalizminin fonunda bizim xalqımızın qurucu xarakterini açıq nümayiş etdirir.

“Böyük Qayıdış” Proqramı çərçivəsində aparılan quruculuq işləri nəticəsində Ağdam yaxın illərdə 100 min nəfərdən çox sakinin yaşayacağı tam müasir və ekoloji cəhətdən təmiz bir şəhərə çevriləcək. Kəngərli, Xıdırlı, Sarıcalı və digər kəndlərdə həyata keçirilən genişmiqyaslı bərpa-quruculuq işləri Ağdam rayonunu Böyük Qayıdışın ən fəal istiqamətlərindən biri kimi önə çıxarıb. Bu gün Ağdamda muğam sədaları da, azan səsi də qalibiyyət ovqatımıza uyğun səslənir. Böyüklərin yurd həsrətinə son qoyulduğu, uşaqların gülüş səslərinin eşidildiyi bir günə çevrilən noyabrın 20-si Prezident İlham Əliyevin 31 iyul 2023-cü il tarixli Sərəncamı ilə Ağdam Şəhəri Günü kimi təsis edilib. Bu təqvim Ağdam üçün azadlığın, ağdamlılar üçün dirçəliş və qayıdışın rəmzinə çevrilib. 20 Noyabr – Ağdam Şəhəri Günü münasibətilə ağdamlı soydaşlarımızı və bütün xalqımızı təbrik edirik!

Əlisahib Hüseynov,

Azərbaycan Həmrəylik Komitəsinin sədri