İrandan nüvə silahı ilə bağlı TƏHLÜKƏ- Yaxın Şərqdə geosiyasi durum gərginləşir

Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi tərəfindən yayımlanan son hesabatda İranın nüvə proqramını genişləndirmək istiqamətində ciddi addımlar atdığı bildirilib.

Musavat.com agentliyə istinadən bildirir ki, İran Fordo və Natanz nüvə obyektlərində 6000 yeni sentrifuqanın istismara verilməsini planlaşdırır. Bu addım beynəlxalq ictimaiyyət arasında geniş narahatlıq yaradıb.

Hal-hazırda İran Natanz, Fordo və Natanzdakı yerüstü obyektində 10 000-dən çox sentrifuqadan istifadə edir. MAQATE-nin məlumatına görə, yeni plan çərçivəsində 174 sentrifuqadan ibarət olan 32 kaskad quraşdırılacaq. Bundan əlavə, daha yüksək performanslı 1152 təkmilləşdirilmiş IR-6 tipli sentrifuqadan ibarət kaskadın quraşdırılması nəzərdə tutulur. Bu tip sentrifuqlar daha sürətli və effektiv şəkildə uranı zənginləşdirə bilir.

Agentliyin hesabatı beynəlxalq ictimaiyyətdə narahatlığa səbəb olub. İranın bu addımı 2015-ci ildə imzalanmış Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planının (JCPOA) pozulması kimi qiymətləndirilir. Qeyd edək ki, həmin saziş çərçivəsində İranın nüvə fəaliyyəti məhdudlaşdırılmışdı. Ancaq 2018-ci ildə ABŞ-ın sazişdən birtərəfli çıxışı ilə bu balans pozulub və İran nüvə fəaliyyətlərini genişləndirməyə başlayıb.

Ekspertlərə görə, İranın bu genişləndirmə planı nüvə silahlarının istehsalı ilə bağlı narahatlıqları artırır. Qərb dövlətləri, xüsusilə ABŞ və Avropa İttifaqı, İranın nüvə proqramını dayandırmaq üçün diplomatik səyləri artırmağa çağırır. Digər tərəfdən, Tehran bu addımları “enerji təhlükəsizliyi” və “mülki məqsədlər” üçün atdığını bildirir.

Bu vəziyyət Yaxın Şərqdə onsuz da gərgin olan geosiyasi durumu daha da qızışdıra bilər. Xüsusilə İsrail İranın nüvə ambisiyalarına qarşı sərt mövqe sərgiləyir və bu ölkənin nüvə silahına malik olmasının “qırmızı xətt” olduğunu dəfələrlə vurğulayıb.

Müşahidəçilər hesab edir ki, İranın bu addımı yalnız bölgə deyil, bütün dünya üçün təhlükə yarada bilər. Nüvə danışıqlarının yenidən başlanması və beynəlxalq təzyiqlərin artırılması İranın nüvə fəaliyyətlərini dayandırması üçün əsas yol kimi qiymətləndirilir.