Azərbaycan Pakistandakı böhranın həllinə kömək edəcək

Pakistan və Azərbaycan arasındakı əlaqələr siyasi, iqtisadi, təhlükəsizlik, mədəniyyət, müdafiə və digər sahələri əhatə edir. Hər iki ölkə bir-birinə sıx dostluq əlaqələri ilə bağlıdır. Hərbi, hərbi-texniki, hərbi-təhsil və digər sahələrdə əməkdaşlıq xalqlar arasında ənənəvi dostluq və qarşılıqlı etimadın təzahürüdür.

Bunu “Xalq Cəbhəsi”nə Pakistanın tanınmış eksperti, İslamabad şəhərində “Daily Azkaar” qəzetinin və “Pakistan in the World” jurnalının redaktoru Tazeen Akhtar Azərbaycan – Pakistan əlaqələri və enerji əməkdaşlığı ilə bağlı açıqlamasında deyib.

“Pakistan və Azərbaycan çox yaxın və mehriban dostluq, qardaşlıq münasibətlərinə malikdirlər ki, bu münasibətlər son bir ayda iki ölkə liderlərinin ŞƏT-in Səmərqənd və Astanada keçirilən Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirədə (AQEM) iki dəfə görüşməsi nəticəsində yenidən müşahidə olunub.

Prezident İlham Əliyev və Baş nazir Şahbaz Şərif çox köhnə dostlar kimi bir-birini qucaqladı. Şübhəsiz ki, hər iki ölkənin liderlərinin və xalqlarının ürəkləri birlikdə döyünür. Dünya xüsusilə ikinci Qarabağ müharibəsi zamanı iki dövlət arasında möhkəm əlaqələrin nümayiş etdirildiyini gördü” – deyib Akhtar.

Oktyabrın 12-də Azərbaycan Prezidenti Astanada Pakistanın Baş naziri Şahbaz Şərif ilə görüşündə vacib mövzularla yanaşı, eyni müstəvidə aktuallıq kəsb edən iqtisadi məsələləri də müzakirə etdi.

Bir ay əvvəl Səmərqənddə görüşən iki lider qarşılıqlı səfərlərin reallaşmasının və iki dövlət arasında daha sıx iqitisadi əlaqələrin qurulmasının zəruriliyini məmnunluq hissi ilə dilə gətirdi: “Şahbaz Şərif Pakistan xalqına göstərdiyi yardıma görə İlham Əliyevə minnətdarlığını bildirdi, hər zaman Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və suverenliyini davamlı şəkildə dəstəklədiyini bəyan etdi. Müzakirə olunan məsələlər dünyada baş verən siyasi gərginliklərlə nə qədər bağlı olsa da, liderlər iqtisadi mövzulara da ciddi yanaşdılar və bir sıra vacib məsələlərə münasibətlərini sərgilədilər. Görüş əsnasında Azərbaycan-Pakistan-Türkiyə üçtərəfli əməkdaşlığının önəmi vurğulandı. Bu çərçivədə qarşılıqlı iqtisadi əlaqələrin daha geniş aspektləri əhatə etməsinin zərurəti qeyd olundu. Azərbaycanla Pakistan arasında hərbi-texniki, ticarət, enerji, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat-logistika sahələrində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi məsələləri araşdırılıdı, bu istiqamətdə aparılan müzakirələrə daha diqqətlə yanaşıldı”.

T.Akhtar onu da deyib ki, 30 il BMT Təhlükəsizlik Şurasının işğal olunan Qarabağdan Ermənistan silahlı birləşmələrinin çıxarılması, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıması ilə bağlı 4 qətnaməsi yerinə yetirilmədi, nəhayət Azərbaycan işğal edilən torpaqlarını azad etdikdən sonra Pakistan bayrağı Azərbaycanın hər yerində dalğalanıb: “Biz nümunəvi siyasi və müdafiə əməkdaşlığından razıyıq, məmnunuq, lakin ticarət və investisiya perspektivlərinin real potensialı hər iki tərəfdən həyata keçirilməlidir, bu, olduqca vacibdir. Hər iki lider ticarət, investisiya, kənd təsərrüfatı, informasiya texnologiyaları və turizm sahələrində ikitərəfli əlaqələri gücləndirməklə münasibətlərdə mövcud potensialı açmaq barədə razılığa gəliblər. Pakistan və Azərbaycan tarixin dərinliklərində bir ticarət yolu ilə bir-birinə bağlanmışdı.

Multan Saray irsi bizi ticarət karvanlarının Multandan Bakıya getdiyi keçmişə aparır.

Liderlər arasında ardıcıl təmaslar kvant sıçrayışına doğru əməkdaşlığın hazırkı səviyyəsinin artırılması istiqamətində işlərin sürətini artırıb. Qənaətbəxş hal odur ki, hər iki tərəfin liderləri isti münasibətləri ikitərəfli mənalı tərəfdaşlığa çevirmək istəyini qarşılıqlı şəkildə ifadə edirlər”.
Akhtar deyib ki, bunun ən böyük nümunəsi Pakistan Beynəlxalq Hava Yollarının Pakistanın iki böyük şəhərindən Bakıya birbaşa uçuşlarıdır. Digər diqqətəlayiq inkişaf isə İran və Türkiyə üzərindən Bakıya quru yollarla yük maşını ticarətinin pilot layihəsi oldu:

“Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2017-ci ildə İslamabadda İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Zirvə toplantısında İslamabada səfər etmiş Pakistanın səmimi dostudur. O, 2022-ci ilin sentyabrında Pakistanda baş verən daşqınlardan sonra Pakistana təcili səxavətli maliyyə yardımı elan etdi. 2022-ci il sentyabrın 12-də Astanada Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirənin VI Zirvə Toplantısı çərçivəsində Baş nazir Şahbaz Şərifin Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə sonuncu görüşü qarşılıqlı əməkdaşlığın möhkəm bazasının yaradılması üçün daha geniş imkanlar açıb.
Hər iki ölkə, əsasən, ticarətin, investisiyaların, turizmin və digər interaktiv fəaliyyətlərin artırılması üçün ilkin şərt olan əlaqənin təşviqi üzərində işləyir ki, bu da boşluqları aradan qaldırmaq və iki ölkənin xlaqları və işgüzar cəmiyyətləri arasında möhkəm əlaqələr qurmaq üçün zəruridir”.

Ekspert onu da qeyd edib ki, Azərbaycan enerji ehtiyatları ilə zəngin olduğu halda Pakistan uzun müddətdir enerji qıtlığı ilə üzləşir. Azərbaycan artıq Pakistana enerji böhranı problemini həll etmək üçün qeyd-şərtsiz əməkdaşlığını təklif edib. Azərbaycanın SOCAR şirkəti bununla bağlı razılığa gəlmək üçün Pakistan rəsmiləri ilə uzun müddətdir danışıqlar aparır.

Baş nazir Şahbaz Şərifin özü enerji sahəsində sıx əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğuladıqdan sonra hər iki ölkə bu sazişi inkişaf etdirmək və mümkün qədər tez həyata keçirmək üçün irəliləyə bilər: “Baş nazir ötən ay Bakıda səfərdə olmuş ikitərəfli enerji əməkdaşlığının mərkəzi kimi neft üzrə dövlət naziri doktor Müsəddiq Malikin namizədliyini irəli sürüb. Hər iki lider iki ölkə arasında enerji sahəsində əməkdaşlığa dair müzakirələri möhkəm məşğulluq yolu ilə sürətləndirmək barədə razılığa gəliblər. 19 sentyabr 2922-ci il tarixli məqaləmdə qeyd etdim: “Enerji ilə zəngin Cənubi Qafqaz ölkəsi, çox güman ki, Pakistanın enerji böhranını təkcə enerji qıtlığı şəklində deyil, həm də qiymətlər şəklində həll etmək üçün başqa bir ünvana çevriləcək. Pakistanın qardaş ölkəsi olan Azərbaycan artıq neft məhsullarının daha aşağı tariflərlə və təxirə salınmış ödənişlərlə tədarükü üçün əməkdaşlıq təklif edib.

Son hadisələr göstərir ki, Pakistan da Azərbaycanla enerji kommunikasiyası qurmaqda maraqlıdır və buna görə də neft üzrə dövlət naziri Müsəddaq Malik Bakıda səfərdə olub. Doktor Müsəddaq Malik Azərbaycanın energetika naziri Pərviz Şahbazov və iqtisadiyyat nazirinin müavini Rövnəq Abdullayevə zəng edib. Hər iki tərəf enerji və neft sektorlarında yaxından işləmək perspektivlərini müzakirə ediblər. Azərbaycan tərəfi öz enerji resurslarının Pakistanla bölüşdürülməsində, tərəfdaşlıq etməyə hazır olduğunu bildirib. Bu mərasimdə Pakistan səfiri cənab Bilal Haye də iştirak edib”.
Azərbaycanın dövlət neft şirkəti SOCAR LNG sektoruna terminal qurulmasından tutmuş qısamüddətli kreditlərə və təxirə salınmış ödəniş imkanlarına qədər 1 milyard ABŞ dolları dəyərində investisiyalar təklif edib. İslamabad SOCAR-ın narahatlığı ilə bağlı dezinformasiya yaymaq imkanı verən medianın bir hissəsinə vaxtında cavab verə bilmədi.

SOCAR Trading hökumətə (G2G) razılaşma çərçivəsində kredit əsasında Pakistan LNG Ltd (PLL) və Pakistan Dövlət Neftinə (PSO) benzin və LNG yüklərinin tədarükünü il boyu təklif etmişdir: “2019-cu ilin aprelində Azərbaycanın səfiri Əli Əlizadə demişdi ki, onlar Pakistana neft və qazı da təxirə salınmış ödənişlə verməyə hazırdırlar. 2022-ci ilin iyun ayında səfir Xəzər Fərhadov doktor Müsədəq Maliklə görüşüb və Azərbaycanın təklifini təkrarlayıb.

Ümid olunur ki, hər iki ölkə tezliklə məsələləri həll edəcək və neft-qaz sahəsində əməkdaşlıq ən tez zamanda formalaşacaq. Hər iki tərəf hazırdır, bütün sahələrdə mehriban münasibətləri var, bir-birinə güvənir, hər zaman bir-birinin yanındadır. Buna görə də, enerji sektorunda yaxın tərəfdaşlıq tezliklə formalaşa bilər ki, bu, şübhəsiz ki, Pakistandakı böhranın həllinə kömək edəcək”.

Baş nazir Şahbaz Şərif İslamabadda Regional Əlaqələri inkişaf etdirmək məqsədi ilə rəhbərlik səviyyəsində məsləhətləşmələr təklif etdi. Prezident İlham Əliyev də qoşulma ilə bağlı eyni ruhda cavab verdi. Bu məsələdə ikitərəfli anlaşma PİA-nın birbaşa uçuşlarından sonra hər iki dost xalqların tezliklə başqa ünsiyyət vasitələri tapacağına ümid yaradır: “Bu yaxınlarda İranın Pakistandakı səfiri cənab Məhəmməd Əli Hüseyni ilə müsahibə aldım. İran üzərindən Türkiyəyə və Azərbaycana gedən ticarət yük maşınlarını müzakirə etdik. İran səfiri ölkəsi vasitəsilə əlaqəyə müsbət cavab verib. O, bu məqsədlə cənub-şimal və şərq-qərb dəhlizlərinin istifadəsini təklif etdi. Bu dəhlizlər vasitəsilə Pakistan Azərbaycanla asanlıqla əlaqə saxlaya bilər.
Cənubi Asiya, Orta Asiya, İran, Türkiyə və Azərbaycan regionlarının son dinamikası bu regionların bütün dövlətlərinə əsrlər boyu onları birləşdirən marşrutları yenidən qurmaq üçün imkanlar təklif edir.

Tarixi, mədəni əlaqələri olan, lakin çoxdan bir-biri ilə görüşməkdən məhrum olan xalqlarımız üçün qarşılıqlı inkişaf və rifah dəhlizləri yaratmaq indi bizim bu perspektivlərdən necə bəhrələnməyimizdir.

Biz Avropa İttifaqından və Cənub-Şərqi Asiya Millətləri Assosiasiyasından nümunə götürməliyik ki, burada ölkələr mübahisələrini həll ediblər və qonşuları ilə ticarəti təşviq ediblər.

Bölgədəki ticarət rifahın açarıdır. Avropa İttifaqı və Cənub-Şərqi Asiya Millətləri Assosiasiyası
ölkələrinin uğurlarından dərslər bizim tərəfimizdən də götürülməlidir”.