Ermənistan Azərbaycanla müharibə şəraitində hərbi texnika üçün, Hindistana üz tutub
Hindistan nəşri DHA bu barədə məqlalə dərc edib. İctimairey.az məqaləni olduğu kimi diqqətinizə çatdırır:
Bu yaxınlarda, iyun ayında Ermənistan Respublikasının müdafiə heyəti Hindistana səfər etmiş və burada yerli həmkarları ilə görüşmüşdür. Heyət bir alış-veriş siyahısı ilə gəlib. Onun məzmunu haqqında çox az şey bilinsə də, dronların siyahıda önə çıxdığı təsdiqlənib. Ancaq təkcə dronlar deyil, rəsmi təfərrüatlara varmadan təsdiqlənib. Ermənistanın Hindistanın hərbi texnikasına maraq göstərməsi ilk dəfə deyil. 2020-ci ildə Hindistanla öz istehsalı olan silahları aşkar etmək üçün, dörd radar üçün 40 milyon dollarlıq müqavilə bağlayıbdı. SWATHI radarları Hindistanın Müdafiə Tədqiqat və Hazırlanması Təşkilatı (MTHT) tərəfindən hazırlanıb.
O vaxtdan bəri Ermənistanın müdafiə ehtiyacları eksponent olaraq artıb. “Qarabağdakı müharibə bizi müdafiə ehtiyaclarımızı yenidən düşünməyə məcbur edib” deyə adının çəkilməsini istəməyən erməni rəsmisi bildirib. Müharibə dedikdə, kiçik Cənubi Qafqaz dövlətinin Dağlıq Qarabağın mübahisəli ərazisi uğrunda Azərbaycanla vuruşduğu müharibə nəzərdə tutulur. İyirmi ildir ki, ermənilər keçmiş Sovet İttifaqı dövründə müəyyən edilmiş mübahisəli sərhədlər nəticəsində texniki cəhətdən Azərbaycanın tərkib hissəsi olan etnik erməni anklavını saxlayıblar.
Lakin 2020-ci ildə Ermənistan bütün ərazisini, o cümlədən Ermənistanı anklavla birləşdirən dəhlizi Azərbaycana itirdi. Rusiya Rusiyanın rəhbərlik etdiyi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) üzvü olsa da, Rusiya Dağlıq Qarabağı texniki baxımdan “Ermənistan ərazisi” hesab etmədiyi üçün müharibəyə müdaxilə etməkdən imtina edib. Rus müdafiə avadanlığı da türk texnikası, xüsusən də Türkiyənin Bayraktar TB2 pilotsuz təyyarələri qarşısında aciz qaldı. Türk hərbi müşavirləri və silahları Azərbaycan uğrunda savaşda qalib gəldi. “Rusiya ancaq Türkiyənin bölgədə daimi varlığına çevriləcəyini hiss edəndə müdaxilə etdi”, – deyə məmur acı bir şəkildə bildirib. Nəticədə hazırda Dağlıq Qarabağda Rusiya sülhməramlı qüvvələri varyerləşdirilib. Amma müharibədə, həm də Qərbin Ermənistana verdiyi dəstək və yardımı, eləcə də erməni yumşaq gücünün – ilk növbədə bir çox ermənilərin qürur mənbəyi olan xarici diasporunun sərhədlərini zəifliyini göstərdi. Ermənistan hətta düşmən qonşuluqda olsa da, Rusiyadan asılı olaraq qalır. Rusiya indi də diqqətini Ukraynaya yönəldib.
Müharibə Ermənistanı başqa yollarla da təcrid etdi, o cümlədən az xarici investisiya və pandemiya ilə daha da kəskinləşən ticarət və ticarətdə tənəzzülə. Maliyyə cəhətdən çətin vəziyyətdə olan Ermənistan nə sənaye bazasını modernləşdirə, nə də tədqiqat və inkişafını gücləndirə bilməyib. Erməni analitiklər ölkənin Çinin “Bir Kəmər və Yol” təşəbbüsünün faydalarından yararlana bilməməsindən təəssüflənirlər və görünür ki, – hətta rəqiblər Azərbaycan və Türkiyənin açıq-aşkar qalib gəlməsinə baxmayaraq – Çin sərmayəsi kiçik ölkədən yan keçib. Başqa bir şey odur ki, Ermənistan investisiyalarla birlikdə, məsələn, eyni dərəcədə qəpiksiz Tacikistandan fərqli olaraq, məşhur Çin borc tələsindən də yayınıb. Lakin onun Çinlə 873 dollarlıq ikitərəfli ticarəti sonuncunun xeyrinə kəskin şəkildə əyilib. Erməni analitiklərin Şri-Lankada baş verənləri necə dəyərləndirməsi də maraqlı olardı.
Bu, vəziyyəti Hindistan üçün çox əlverişli edir. Hindistanın Ermənistanla əlaqələri sivilizasiya xarakteri daşıyır, diasporu sayəsində Ermənistan və Hindistan özünəməxsus bağa malik olmaqda davam edir. Yüksək səviyyəli səfərlər ikitərəfli münasibətləri səciyyələndirib və Baş nazir Narendra Modinin sentyabr ayında BMT Baş Assambleyası çərçivəsində Nyu-Yorkda Ermənistan prezidenti Nikol Paşaşyan ilə görüşü ilə başlayan əlaqələrə yeni nəfəs verilib. Hindistan Ermənistana təkcə dost kimi deyil, həm də prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Kəşmir məsələsində və Hindistanla yanaşı, xüsusilə döyüşkən mövqe nümayiş etdirn, bir sıra düşmən siyasət yürüdən, Pakistan və Azərbaycana sıx bağlı Türkiyəyə qarşı yaxşı tarazlıq kimi baxır.
Ermənistan strateji baxımdan Rusiya, İran və Türkiyə ilə sərhəddə yerləşir. Bu, multimodal ticarət yollarının əhəmiyyətli hissəsidir. Ermənistanın Şimal-Cənub Yol Dəhlizi Qara dəniz limanlarını Ermənistan və Gürcüstan ərazisindən keçərək, Avropaya birləşdirmək üçün aparan yoldur.
Layihənin həyata keçirilməsinin Qərbi Asiya və Şərqi Avropanın kəsişməsində yerləşən Avropa-Qafqaz-Asiya yol əlaqəsini yaxşılaşdıracağı gözlənilir. Ötən ilin oktyabrında İrəvana səfəri zamanı xarici işlər naziri S.Cayşankar dəhlizə dəstək verdiyini açıqlamışdı. 2021-ci ilin əvvəlində Ermənistan Çabahar limanının xatirəsinə həsr olunmuş virtual konfransa daxil edilib. Şimal-Cənub dəhlizi Hindistanın, Rusiya və İranla birlikdə iştirak etdiyi Beynəlxalq Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizinə asanlıqla qoşulur. Bu yaxınlarda Rusiyadan ilk yük ŞCND (Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi” vasitəsilə Hindistana gəlib. Erməni Yol Dəhlizi Hindistanın inkişaf etdirilməsinə kömək etdiyi Çabahar limanı ilə daha da əlaqə qurmağı təklif etdiyi ŞCND-nin təbii hissəsinə çevrilir.
Bu, BİR KƏMƏR-BİR YOL üçün dəyərli seçim təklif edir. Odur ki, Hindistan sərmayələri ölkəyə yönəltmək fürsətindən istifadə etməlidir ki, bu da həm hazırda digər məsələlərlə yanaşı, Asiya İnkişaf Bankı tərəfindən maliyyələşdirilən dəhlizin inkişafına, həm də Ermənistanın axsayan iqtisadiyyatının canlandırılmasına kömək edəcək. Çin Konfutsi institutları zəbt edib, ermənilər arasında tez bir zamanda məşhurlaşsa da, Bollivud, Hindistan mətbəxi və Hindistandakı çoxəsrlik erməni diasporu vasitəsilə üstünlük təşkil edir. Lakin bu, eyni dərəcədə güclü investisiya və ticarətlə dəstəklənməlidir. Hindistan və Ermənistan arasında cari ikitərəfli ticarət dövriyyəsi təxminən 234 milyon dollar civarındadır. Bunlarda Ermənistanın ticarət balansı var, lakin onun əsas ixracı minerallar və metallardır.
Müdafiə, ticarət və sərmayə ilə birlikdə Ermənistan Hindistan üçün strateji əhəmiyyətli tərəfdaş ola bilər, burada Hindistan öz hüdudlarından kənarda birgə istehsal və Hindistan ixracı üçün bazalar və ticarət və müdafiə mərkəzi yarada bilər. Rusiyanın təsir dairəsində olmaq Hindistan üçün əlavə üstünlükdür. Hər hansı Hindistan bazası Ermənistana alternativ təklif etsə də və Çinin genişlənən mövcudluğunu geridə qoysa da, Rusiyanı qıcıqlandırmamalıdır.