Bayden İranın nüvə silahı istehsalının qarşısını almaq üçün, İsraillə birgə öhdəlik imzalayacaq
Amerika prezidenti Co Bayden və İsrailin baş naziri Yair Lapid cümə axşamı günü İranın nüvə silahını inkar etmək üçün ortaq vəd imzalayacaq və müttəfiqlərin Tehranla qlobal diplomatiyaya dair uzun müddət davam edən mübahisəni bağlayacaqlar.
Qüdsə səfər edən Bayden çərşənbə günü İsrail televiziyasına deyib ki, o, İrana qarşı gücündən “son çarə” olaraq, istifadə etməyə hazırdır – bu, İsrailin dünya güclərinə “etibarlı hərbi təhlükə” yaratmaq çağırışlarına cavab vermək üçün açıq bir addımdır.
ABŞ və İsrail ayrı-ayrılıqda illərdir ki, nüvə silahı əldə etmək cəhdini inkar edən İranla mümkün qabaqlayıcı müharibə ilə bağlı üstüörtülü iddialar irəli sürürlər. Ritorikanın formal ifadəsi, təmkin və qətiyyət hissini gücləndirə bilər.
İsrail və ABŞ-ın öhdəliyinin nümayişi də cümə günü Səudiyyə Ərəbistanına səfər edərkən, Baydenə təkan verə bilər. Ər-Riyadın İranla bağlı öz narahatlığı var və Bayden bunu ABŞ-ın maliyyələşdirdiyi Səudiyyə-İsrail yaxınlaşmasına çevirməyə ümid edir.
İmzalanma mərasimindən əvvəl Lapidlə görüşən Bayden jurnalistlərə deyib ki, onlar “İsrailin bölgəyə tam inteqrasiyasının nə qədər vacib olduğunu düşünürəm” müzakirə ediblər.
Lapid Baydenin Səudiyyə Ərəbistanına səfərini “İsrail üçün son dərəcə vacib” hesab edib.
Tehran Qüdslə bağlı planlaşdırılan bəyannaməni dərhal şərh etməyib.
ABŞ-ın yüksək rütbəli rəsmisi bildirib ki, mətndə “İranın nüvə silahı əldə etməsinə heç vaxt icazə verməyəcəyinə dair bəyanat və öhdəlik yer alacaq və bu nəticəni təmin etmək üçün, milli gücümüzün bütün elementlərindən istifadə etməyə hazırıq”.
2015-ci ildə İran İranın bomba istehsal etmək potensialı olan nüvə layihələrini məhdudlaşdıran beynəlxalq müqavilə imzalayıb. 2018-ci ildə ABŞ-ın o zamankı prezidenti Donald Tramp onu qeyri-kafi hesab edərək paktdan çıxıb və İsrail də bu sazişdən çıxmağı alqışlayıbdı.
O vaxtdan bəri İran bəzi nüvə fəaliyyətlərini gücləndirərək, dünya güclərinin Vyana danışıqlarında razılığa qayıtmaq istəyinə son qoyub. İndi İsrail daha sərt müddəalarla yeni sazişi dəstəkləyəcəyini bildirir. İran əlavə məhdudiyyətlərdən imtina edib.
“İndiki İrandan daha pis olan yeganə şey nüvə silahına malik İrandır və əgər razılaşmaya qayıda bilsək, onları möhkəm saxlaya bilərik”, – deyə Bayden İsrail televiziyasına müsahibəsində bildirib.
Bəzi İsrail və Körfəz ərəb rəsmiləri hesab edirlər ki, saziş üzrə sanksiyaların ləğvi İrana Livan, Suriya, Yəmən və İraqdakı marionet qüvvələrini dəstəkləmək üçün, daha çox pul verəcək. Onlar həmçinin Bayden administrasiyasının İranın regional fəaliyyətlərinə qarşı nə qədər işlər görəcəyinə şübhə ilə yanaşırlar.
Cümə axşamı günü verilən açıqlamanın Vaşinqton İranla danışıqlar apararkən İsraillə vaxt udmaq barədə olub-olmaması ilə bağlı suala ABŞ rəsmisi belə cavab verib: “Əgər İran Vyanada müzakirə edilən sazişi imzalamaq istəsə, biz bunu etməyə hazır olduğumuzu açıq şəkildə bildirdik. Eyni zamanda, belə olmasa, biz sanksiyalar təzyiqimizi və İranın diplomatik təcridini artırmağa davam edəcəyik”.
İsrailin yüksək rütbəli məmuru hərbi əməliyyat təhlükəsini müharibədən yayınma vasitəsi adlandırıb.
Müdafiə Nazirliyinin baş direktoru Əmir Eşel İsrailin Kan radiosuna verdiyi açıqlamada, “(Bu) İrana qarşı diplomatik, iqtisadi və hüquqi səylərin effektiv olacağına zəmanətdir”. İran hər kəsə göstərib ki, o, böyük təzyiq altında olanda necə dayanaraq, davranışını dəyişməyi bilir”.