Ukraynada müharibə: Qərb konsensusu nə qədər davam edəcək? -FOTO
Rusiya qüvvələrinin Donbassın şərq bölgəsində ləng və çətinliklə hərəkət etməsi və hərbi ekspertlərin isə, uzun sürəcək gücdən düşən müharibədən danışması ilə Qərbin Ukraynaya dəstəyində çatlar varmı?
Vladimir Putin Kremlin parıldayan ağ salonlarından döyüşləri necə istiqamətləndirir, Ukraynanı ən yaxşı şəkildə necə dəstəkləmək və Rusiyanı nə qədər cəzalandırmaq barədə Qərbdə qızğın müzakirələr barədə nə düşünür?
Ptin bir küncdən Britaniya, Polşa və Baltikyanı hökumətlərin onu birmənalı məğlubiyyətə çağırdığını görür.
“Biz əmin olmalıyıq ki, ukraynalılar Rusiyanı Ukraynadan sıxışdırıb çıxarsınlar”, – deyə keçən həftə xarici işlər naziri Liz Truss bildirib.
“Ukrayna ərazisində heç bir kompromis ola bilməz”.
Amma o biri küncdə Putin Fransa, Almaniya və İtaliya liderlərinin fərqli yanaşmaya çağırdığını görür.
Mayın əvvəlində çıxış edən Fransa prezidenti Emmanuel Makron Rusiya və Ukrayna arasında atəşkəs əldə etməyə çağırıb və Qərbi “alçaldılma vəsvəsəsinə və qisas ruhuna uymamağa” çağırıb.
Ertəsi gün İtaliyanın baş naziri Mario Draqhi Ağ Evdə çıxış edərək, Avropadakı insanların “atəşkəs mümkünlüyü və etibarlı danışıqların bərpası haqqında düşünmək” istədiklərini söylədi.
Cənab Makron və Almaniya kansleri Olaf Şolz şənbə günü cənab Putinlə Ukraynaya Qara dənizdən taxıl ixrac etmənin yollarını araşdırmaq üçün, 80 dəqiqəlik telefon danışığından sonra, Latviya baş nazirinin müavini sosial media şəbəkələrində tənqid edib.
“Görünür, bir sıra qondarma Qərb liderləri var ki, onlar siyasi reallıqdan tam uzaqlaşma ilə birlikdə özünü alçalmağa açıq ehtiyac duyurlar” deyə Artis Pabriks tvit edib.
Qarışıq siqnallar
Təbii ki, ABŞ prezidenti Kreml üçün həqiqətən önəmlidir.
Lakin Co Bayden müxtəlif vaxtlarda fərqli siqnallar verib. Mart ayında Putini “müharibə cinayətkarı” adlandıraraq, Moskvada rejim dəyişikliyinin zəruriliyinə işarə vurub, eyni zamanda bu həftə Ukraynaya “Rusiyanı vura biləcək” raket sistemləri göndərmək istəməyib.
Keçmiş baş nazir və prezident Dmitri Medvedev bəyanatı “rasional” adlandırıb. Lakin Kreml ABŞ-ın Ukraynaya daha təkmil raket sistemi göndərmək barədə çərşənbə günü elan etdiyi qərarını “oduna yanacaq əlavə edən” adlandırıb.
Amerika Birləşmiş Ştatlarının Prezidenti kortəbii çıxış etməyə meylli olduğundan, onun dövlət katibi Entoni Blinken adətən administrasiyanın balanslaşdırılmış mövqeyini ortaya qoymalı olur.
NATO xarici işlər nazirlərinin Berlində bu yaxınlarda keçirilən görüşündə cənab Blinken bildirib ki, ABŞ və tərəfdaşları “Ukraynaya döyüş meydanında və istənilən danışıqlar masasında mümkün olan ən güclü əli verməyə diqqət yetirirlər ki, o, Rusiyanın təcavüzünü dəf edə və öz müstəqilliyini, suverenliyini tam müdafiə edə bilsin”.
Güclü sözlər, amma “mümkün qədər güclü əl”i dəqiq necə müəyyənləşdirirsiniz? Ukraynanın müstəqilliyini və suverenliyini “tam” müdafiə etmək əslində nə deməkdir?
Beləliklə, Ukrayna ilə bağlı Qərb konsensusunun görünüşü çatlamağa başlayır?
Avropa İslahatları Mərkəzinin xarici siyasət üzrə direktoru Yan Bond, bu həftə Aİ-nin Rusiya neftinə qismən embarqo qoymasına səbəb olan ağır danışıqlar həftələrinə toxunaraq, “Sadəcə neft embarqosu mübarizəsinə baxın” deyir.
Aİ-nin tez bir zamanda Rusiya qazına keçəcəyi ilə bağlı bütün fikirlər artıq dağılıb. Baltikyanı ölkələr və Polşa bunun tez bir zamanda baş verməsini istərdi, lakin Estoniyanın baş naziri Kaja Kallas bu həftə “bütün növbəti sanksiyaların daha çətin olacağını” etiraf etdi.
Avstriya kansleri Karl Nehammer deyib ki, qaz embarqosu “növbəti sanksiyalar paketində problem olmayacaq”.
Daha çox silah lazımdır
Kiyev iddia edir ki, Qərb çox şey vəd edib, lakin daha az söz verib.
ABŞ və Almaniyanın bu həftə qabaqcıl çoxsaylı reaktiv yaylım atəşi sistemləri, hava hücumundan müdafiə sistemləri və radarlar çatdırmaq vədləri çətin vəziyyətdə olan Ukrayna komandirlərinin təcili ehtiyaclarını ödəməyə müəyyən dərəcədə kömək edib.
Amma, Almaniyanın əvvəlki öhdəlikləri yerinə yetirməməkdə ittiham etməsi və Co Baydenin Amerika silahlarının yalnız Ukraynadakı Rusiya hədəflərinə qarşı istifadə edilməli olması ilə bağlı təkid etməsi bəzilərini təəccübləndirir ki, niyə Qərb Ukraynanın hərbi səylərini məhdudlaşdırmağa çalışır, Rusiya isə heç bir məhdudiyyətə əməl etmir.
“Kalibrləmə kimi bir şey gedir” deyir Ian Bond. “Bir növ deyirik: ukraynalıların qalib gəlməsini istəyirik, amma çox deyil.”
Belə bir fikir var ki, cənab Putin Qərbin döyüşməyə cəsarəti çatmayacağına inanaraq, bu müharibəyə başlayıb. Əfqanıstandan alçaldıcı çıxışını yenicə başa vuran NATO üzvləri yeni beynəlxalq qarışıqlıqdan çəkinəcəklər.
Moskvadan gələn bəzi son xəbərlər döyüş meydanında tədricən uğur qazanmasından və Meduza saytının istinad etdiyi bir mənbəyə görə, “Avropa gec-tez kömək etməkdən yorulacaq” inamından irəli gələn sürünən inamı göstərir.
Böyük Britaniya hökumətinin bu həftə Rusiyanın bu qış qaz təchizatını kəsəcəyi təqdirdə altı milyon britaniyalı ailənin elektrik enerjisi ilə üzləşə biləcəyi xəbərdarlığından sonra, Kreml ayağa qalxmış ola bilər.
Qərbdə ictimai qəzəb Ukraynaya dəstəyi sarsıda bilərmi?
Bu, ABŞ Milli Kəşfiyyatının direktoru Avril Haynesin keçən ay Konqres üzvlərinə dediyi təhlükədir.
“O [Putin] yəqin ki, ABŞ və Aİ-nin zəifləməsinə ümid edir” deyə o, Senatın Silahlı Qüvvələr Komitəsinin üzvlərinə bildirib ki, “ərzaq çatışmazlığı, inflyasiya və enerji qiymətləri pisləşir.”
Özünə vurduğu yaralar və silah tərəddüdləri ilə bağlı bütün narahatlıqlara baxmayaraq, Qərbin Ukrayna ilə bağlı konsensusu təəccüblü dərəcədə dəyişməz olaraq qalır.
Ancaq mövcud çatlar hələ də genişlənə bilər.
Ian Bond deyir: “Əgər hər iki tərəf həlledici qazanc əldə etməyə başlasa, onlar daha da problemə çevriləcəklər”.
“Ruslar Ukraynanın şərqdəki mövqelərini tamamilə yarıb Dneprə doğru irəliləsələr, Ukraynanın atəşkəsə nail olmaq üçün nə qədər ərazini qurban verməyə hazır olması məsələsi gündəmə gələcək”.
Yan Bond deyir ki, Ukrayna qüvvələri rusları sıxışdırmağa başlasa, “Qərbdə “2014-cü ildən Rusların nəzarətində olan Donbasın hissələrini geri almağa çalışmayın” deyən səslər eşidiləcək”.
Bu müzakirə hələ o qədər də aktual görünmür, lakin veteran amerikalı diplomat Henri Kissincer Davosda Rusiya ilə sülh bağlamaq üçün, ərazilərin verilməsini nəzərdən keçirməyi təklif etdikdə, o, Ukraynada və onun hüdudlarından kənarda qəzəbli reaksiya ilə qarşılandı.
Qarşıda duran əzablı mübahisənin, debatların əlaməti.