Qazaxıstanın qəzəbinin əsas hədəfi qüdrətli keçmiş lider Nazarbayevdir
Çərşənbə günü zorakı küçə etirazlarında Qazaxıstanın qüdrətli Təhlükəsizlik Şurasının rəhbəri vəzifəsindən məhrum edilən Nursultan Nazarbayev, hələ 1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılmasından əvvəl Mərkəzi Asiyada özünün nəhəng neft hasil edən ölkəsində hökmranlıq edirdi.
Çərşənbə günü Nazirlər Kabinetinin istefası ilə nəticələnən yanacağın qiymətinin artırılması ilə bağlı iğtişaşlar zamanı bəzi etirazçılar 81 yaşlı keçmiş prezident əleyhinə şüarlar səsləndiriblər.
2019-cu ildə prezidentlikdən getməsinə və hakimiyyəti diqqətlə seçilmiş varisə təhvil verməsinə baxmayaraq, Nazarbayev ölkədə real hakimiyyət olaraq qalırdı. Prezident Kasım-Jomart Tokayev çərşənbə günü televiziya ilə çıxışında indi Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinə rəhbərlik edəcəyini açıqladı, lakin günlərdir görünməyən və eşidilməyən Nazarbayevin adını çəkmədi.
Nazarbayev Qazaxıstanı təxminən otuz ildir dəmir yumruqla idarə edib, enerji və metal sektorlarına yüz milyardlarla dollar xarici investisiya cəlb edib və güclü qonşuları Rusiya və Çinlə əlaqələri ustalıqla balanslaşdırıb.
Lakin keçmiş polad ustası fərqli fikirlərə dözmədi və onu postsovet demokratik azadlıqlarından imtina etməkdə ittiham edən Qərb ölkələrinin və insan haqları qruplarının tənqidinə səbəb oldu. Onun ailəsinin Qazaxıstan iqtisadiyyatının böyük hissəsinə nəzarət etdiyi güman edilir.
Polad ADAM
Nazarbayev 1940-cı ildə anadan olub. O, Kommunist Partiyası sıralarında yüksəlmiş və Sovet İttifaqının dağılmasına az qalmış, 1990-cı ildə Siyasi Büronun üzvü olmuşdur.
O, Əfqanıstanla həmsərhəd olan və radikal İslam, regional klanlar, etnik gərginlik və narkotik ticarəti ilə sarsılan qeyri-sabit Orta Asiya regionunda sabitlik və firavanlıq vədləri ilə bir çox qazaxlılara əl uzadıb.
Bir dəfə o, vaxtilə işlədiyi polad zavodunun yerləşdiyi Temirtau şəhərinə səfəri zamanı demişdi: “Bizim nəsil polad xarakterə, sarsılmaz iradəyə və qətiyyətə malikdir.
“Bu keyfiyyətlər bizə ən çətin tapşırıqların öhdəsindən belə gəlməyə və istənilən zirvəni fəth etməyə imkan verir”.
Müstəqillik əldə etdikdən sonra o, ölkənin nüvə arsenalından könüllü olaraq imtina edərək, Qərbdə tanınıb. İqtisadiyyatın Rusiyaya yenidən inteqrasiyası səylərindən imtina edərək, güclü maliyyə sistemi yaradan islahatçıları təyin edib.
Nazarbayev bildirib ki, postsovet dövründə xarab olan sənayeni xilas etmək üçün, xarici kapital lazımdır. O, güclü iqtisadi artıma və hakimiyyətinin ən azı ilk iki onilliyində daha kasıb qonşuları sıxışdıran sosial gərginliklərdən xeyli qaçdığına görə, çoxları tərəfindən kreditə layiq görülüb.
2010-cu ildə parlament ona təqiblərdən toxunulmazlıq və hətta təqaüdə çıxdıqdan sonra da, siyasət aparmaq hüququ verdikdən sonra o, Millətin Lideri seçilib.
O, həmçinin şimal çöllərində yeni paytaxt Astana tikdi, sonradan onun şərəfinə Nur-Sultan adlandırıldı.
Tənqidçilər uzun müddət Nazarbayevi ailə üzvlərini və müttəfiqlərini hökumətdə və sənayedə əsas vəzifələrə təyin etməkdə, mətbuat azadlığını məhdudlaşdırmaqda ittiham edirlər. Qazaxıstanda heç vaxt beynəlxalq müşahidəçilərin azad və ədalətli kimi tanıyacağı seçkilər olmayıb.
Nazarbayevin üç qızı var – Dariqa, Dinara və Aliyə, lakin oğlu yoxdur